Lễ Tết Nguyên Đán đóng vai trò quan trọng trong truyền thống văn hóa Việt Nam. Nó đánh dấu sự khởi đầu của năm mới với hy vọng về những điều tốt lành, mong muốn một năm mới an khang, phồn thịnh và đầy may mắn. Cùng tìm hiểu rõ hơn về ý nghĩa của ngày lễ này cùng như một số hoạt động văn hóa phổ biến hàng năm qua bài viết dưới đây nhé!
Tìm hiểu Tết Nguyên Đán bắt nguồn từ đâu?
Dưới sự ảnh hưởng đậm chất từ văn hóa Trung Quốc trong hơn 1000 năm Bắc thuộc, Tết Nguyên Đán là một phần không thể thiếu của di sản văn hóa Việt Nam. Trong giai đoạn đó, ngày Tết được đưa vào theo các chu kỳ thay đổi trong lịch sử Trung Quốc, xuất phát từ thời đại của Tam Hoàng Ngũ Đế.
Theo lịch sử Trung Quốc, đời Tam Vương, nhà Hạ ưa chuộng màu đen và chọn tháng giêng (tháng Dần) làm tháng đầu tiên trong năm. Trong khi đó nhà Thương thích màu trắng nên chọn tháng Sửu (tức tháng chạp) làm tháng đầu năm. Nhà Chu, ưa sắc đỏ, chọn tháng Tý (tháng mười một) làm tháng Tết. Các triều đại đó đều có quan điểm về ngày giờ “tạo thiên lập địa”: giờ Tý là thời điểm trời, giờ Sửu là đất, giờ Dần là thời kỳ sinh loài người, và vì vậy, họ đặt ngày Tết khác nhau.
Đến thời kỳ Đông Chu, Khổng Tử đã quyết định đưa ngày Tết vào một tháng cố định là tháng Dần. Tần Thủy Hoàng, đời nhà Tần (thế kỷ 3 TCN), lại thay đổi ngày Tết sang tháng Hợi (tháng mười). Hán Vũ Đế, đời nhà Hán (140 TCN), lại đặt ngày Tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó, không có triều đại nào thay đổi tháng Tết Nguyên Đán nữa.
Với sự xuất hiện của Đông Phương Sóc, ông đưa thêm quan niệm về việc tạo thiên lập địa theo các giống động vật. Do đó, ngày Tết thường được tính từ mồng một đến hết mùng bảy.
Ý nghĩa tuyệt vời của lễ Tết Nguyên Đán
Đối với người Việt, Tết Nguyên Đán không chỉ là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới mà còn mang đậm nhiều ý nghĩa tâm linh và văn hóa. Theo quan niệm phương Đông, đây là khoảng thời gian đặc biệt, khi trời đất hòa quyện và con người kết nối gần gũi với thần linh.
Trong quá khứ, đây là dịp mà người nông dân thể hiện lòng kính trọng đối với các thần linh như thần Đất, thần Mưa, thần Sấm, thần Nước, thần Mặt trời,… và cầu nguyện cho một năm mới mưa thuận gió hòa, đồng thời mong mùa màng bội thu. Ngoài ra, ngày này còn được coi là “ngày làm mới” – dịp mọi người tràn đầy hy vọng vào một năm mới an khang, phồn thịnh, và thuận lợi. Tết Nguyên Đán là cơ hội để xua đi mọi điều không may mắn trong năm cũ.
Do đó, trong dịp Tết, mọi gia đình đều tận dụng để chuẩn bị, dọn dẹp, sắm sửa và trang hoàng nhà cửa, tạo nên không khí ấm cúng và tràn ngập năng lượng tích cực để chào đón năm mới.
Một số phong tục, văn hóa vào dịp tết
Ngày Tết, là một ngày lễ vô cùng quan trọng đối với người Việt, đánh dấu sự kết nối với những phong tục tập quán truyền thống từ thời xa xưa cho đến ngày nay. Những lễ nghi này không chỉ là di sản lâu dài mà còn trở thành một phần quan trọng của văn hóa ngày Tết, thay thế cho những lời chúc đẹp nhất về một năm mới tràn đầy may mắn và bình an.
Cúng ông Táo
Theo truyền thống Việt Nam, ngày 23 tháng Chạp được coi là ngày ông Công và ông Táo lên thiên đình để tổng kết mọi sự trong gia đình, báo cáo với Ngọc Hoàng. Ông Táo đồng thời đại diện cho sự ấm no và hạnh phúc trong một gia đình. Sự sung túc, hạnh phúc, và sự ấm áp trong gia đình thường phản ánh qua bữa cơm hằng ngày.
Do đó, việc cúng ông Công và ông Táo trong ngày Tết Nguyên Đán không chỉ là một lễ nghi truyền thống mà còn là biểu tượng của sự êm đềm và hạnh phúc gia đình. Người ta mong đợi rằng, qua nghi lễ này, gia đình sẽ tiếp tục hòa thuận và hạnh phúc hơn trong năm mới. Sau khi tổ chức lễ tế, cá chép thường được mang đi phóng sinh và có những gia đình sử dụng cá chép làm bằng giấy để thực hiện nghi lễ.
Dọn dẹp nhà cửa
Trong những ngày giữa kỳ Tết, truyền thống của người Việt Nam thường là dành thời gian để dọn dẹp nhà cửa, tạo ấn tượng của sự sạch sẽ và gọn gàng. Họ loại bỏ những đồ cũ không còn sử dụng từ năm trước, thay thế chúng bằng những vật phẩm mới.
Hành động này mang ý nghĩa tượng trưng, mong muốn rằng mọi điều không tốt của năm cũ sẽ được xóa bỏ, và gia đình sẽ chào đón những điều mới mẻ và may mắn trong năm mới sắp đến.
Gói bánh
Bánh chưng và bánh tét không chỉ là một phần quan trọng trong văn hóa của người Việt mà còn là biểu tượng không thể thiếu trong ngày Tết. Hàng năm, từ ngày 27 đến 29 Tết, mọi gia đình đều tụ tập lại và chung tay gói những chiếc bánh truyền thống này.
Ở miền Nam, bánh tét thường có hình trụ, trong khi ở miền Bắc, bánh chưng có hình vuông. Mặc dù hình dạng có sự khác biệt nhưng nguyên liệu chế biến chúng lại hoàn toàn giống nhau, chủ yếu từ lúa gạo. Bánh chưng và bánh tét không chỉ là một món ăn truyền thống, mà còn là biểu tượng cho nền văn hóa lúa nước lâu đời của người Việt.
Mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là một không gian không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên trong những ngày Tết của người Việt. Tùy thuộc vào từng vùng miền, mâm này có thể được bày trí với các loại quả đặc trưng khác nhau, nhưng luôn đảm bảo đầy đủ ngũ quả, nhằm kỳ vọng một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc, an khang và phú quý.
Mỗi loại quả trên mâm ngũ quả mang theo ý nghĩa riêng biệt, tượng trưng cho những điều tốt lành và thịnh vượng. Tại bàn thờ tổ tiên, người ta mong đợi rằng mỗi quả đại diện cho một phần quan trọng của cuộc sống và hy vọng rằng một năm mới sẽ đầy đủ và phong phú hơn.
Kết luận
Trên đây là bài viết chi tiết từ K8CC về ý nghĩa cũng như nguồn gốc của ngày Tết Nguyên Đán. Đây là dịp đặc biệt trong năm để các thành viên trong gia đình cùng quây quần và sum họp. Chúc cho mọi người có một năm mới 2024 thật nhiều sức khỏe và làm ăn phát tay, những điều may mắn sẽ đến với mọi nhà.
